Filibuster

In de basis is democratie gemakkelijk. De meederheid (de helft van de stemmen plus één) bepaalt een beslissing. Zo gaat het in het Nederlandse parlement al jaren. Behalve bij een grondswetswijziging is een tweederde meerderheid nodig.

In Amerika is dat in principe niet anders. Hier is een meederdheid ook de helft van de stemmen plus één.

Alleen in de Amerikaanse politiek heb je ook nog de filibuster. Als een filibuster ingezet wordt, is er een 60 procent meerderheid nodig. Als een partij 41 procent van de zetels heeft, kan het dus een filibuster inzetten.

De Amerikaanse senaat heeft precies 100 zetels. Daarvan waren er 60 gevuld met Democratische senatoren en 40 waren van de Republikeinen. Deze week is die verdeling verschoven, met de verkiezing van Scott Brown als senator voor de staat Massachussetts. Hij is Republikein en neemt de oude zetel van Teddy Kennedy in (vanwege zijn overlijden was vond deze verkiezing plaats). Na zijn beëdiging zijn er dus 41 Republikeinen en 59 Democraten in de senaat.

Dit betekent dat de Republikeinen een filibuster kunnen inzetten en iedereen verwacht dat ze dat zullen doen op het onderwerp gezondheidszorghervorming. Vandaar dat de overwinning van Brown zo dramatisch is voor Obama.

Maar wat is nou precies een filibuster? Mijn oren klapperden toen me dat voor het eerst werd uitgelegd. Een filibuster is een manier om het stemmen op een motie te vertragen. Dit kan elke senator doen door te blijven praten. Letterlijk. Niet van de microfoon wijken. Als er geen 60 stemmen tegen deze monoloog zijn, mag de senator doorpraten en bepalen wanneer hij of zij een motie in stemming brengt.

Vaak blijft het bij het dreigen met een filibuster en is dat genoeg om de 40 procent hun zin te geven. Maar er zijn ook gevallen geweest waarin de filibuster tot uitvoering kwam en een senator dagen achtereen praatte. De overige senators moeten dan blijven om te luisteren, want als ze weggaan zou de motie tot stemming kunnen worden gebracht. Tijdens zulke filibusters, is het niet ongebruikelijk dat mensen een tijdje in hun senaatbankjes slapen.

Als een senator medestanders vindt, kan de prater het stokje overgeven aan anderen. Tegen zo'n georganiseerde filibuster kan de tegenpartij niet op.

Ik vroeg een vriendin of dit alles werkelijk waar is. Toevallig is haar vader jarenlang senator in de senaat van de staat Maryland geweest en ze vertelde dat hij zelf een aantal keer een filibuster had ingezet. Een keer om abortus legaal te maken en een ander keer om de regels voor vrachtwagen aan te scherpoen. Ze wei dat hij toen vier dagen heeft staan praten.